Een klein berichtje in de krant, ergens onderaan een middenpagina: de Britse schrijver Richard Adams is overleden, op de leeftijd van 96 jaar.
Geen voorpaginanieuws, geen grote foto (zelfs geen kleintje) geen item op het radionieuws. Er zijn zoveel beroemdheden in 2016 overleden, waar iedereen
over praat, maar dit is haast een onbeduidende melding. En heel veel mensen zullen ook niet weten wie Richard Adams was.
Ik heb hem ook niet persoonlijk gekend, ik weet niet of het een aardige man was. Maar ik denk het wel. Want hij heeft het mooiste boek wat ik ken geschreven: Watership Down. In de Nederlandse vertaling: Waterschapsheuvel. En uit dat boek spreekt zoveel liefde en respect voor de natuur en voor het leven, iemand die dat zo kan beschrijven moet wel een aardig persoon zijn.
Ik was nog een jonge meid toen ik het boek voor het eerst las. En hoe bijzonder vond ik het verhaal! Een groepje konijnen verlaat hun kolonie omdat ze onraad aan voelen komen en na een vermoeiende en gevaarlijke reis komen ze op een plek waar ze een nieuw bestaan opbouwen.
Het speelt zich af op het Engelse platteland. Richard Adams beschrijft dat zo prachtig, dat ik  duidelijk voor me kan zien hoe het er daar uit ziet. Alle bloemen en planten, de sloten en greppels, de boerderijen, de bossen, ik zie ze.
In zijn boek hebben de konijnen een eigen cultuur. En ook dit is zo knap uitgewerkt en beschreven, dat ik het volkomen geloofwaardig vind.
Het zijn geen mensjes in konijnenvorm, zoals bijv. Peter Rabbit, maar echte konijnen. Met een beperkte intelligentie, een sterk ontwikkeld instinct, maar ook met een drang tot overleven en een inventiviteit om dat te bereiken. Bovendien geeft de schrijver hen een eigen taal, een eigen folkore, zelfs een soort religie, en ook dit vind ik als lezer heel aannemelijk.
Ik heb zelf altijd konijnen als huisdier en ik zie hoe intelligent ze zijn. Dus wie zegt me dat het groepje van vier wat ik nu heb, niet zo’n onderlinge band heeft als de konijnen van de Waterschapsheuvel? Voor mij zou het zomaar kunnen!
Het is gewoon een prachtig verhaal, maar ook verdrietig, omdat de mens er geen goede rol in speelt. Die offert stukken natuur en levende wezens op, alleen maar omdat hij de sterkste is en daarom kan doen wat ie wil.
Er staat ergens in het boek dat een van de konijnen zegt: De mens doodt ons niet omdat hij een hekel aan ons heeft. Hij doodt ons omdat we hem in de weg zitten.
En dat konijn heeft zo gelijk….
De konijnen in het boek redden het, ze bereiken hun doel. En de hele beschrijving van hun levensverhaal vind ik zo prachtig. Het taalgebruik is een klein beetje ouderwets, maar juist door die woorden wordt de sfeer van het boek bepaald. Boeiend en voor mij ook rustgevend.
Het vertrouwde verhaal van Hazelaar, Vijfje en alle anderen, ik vind het keer op keer heerlijk om te lezen. En ook altijd zet het me weer aan het denken.
Over de schepping, onze prachtige aarde. Maar ook over de rol van ons als mensen.
Richard Adams heeft iets heel moois en waardevols gemaakt. En nu is hij op hoge leeftijd overleden.
Aan het eind van het boek sterft de hoofdpersoon van ouderdom en hij wordt opgehaald naar het hiernamaals, dat de konijnen Inlé noemen.
Ik kan het nooit met droge ogen lezen, omdat ik het zo prachtig beschreven vind:
“Ze gingen naar buiten, de zon scheen(….) Het scheen Hazelaar toe dat hij zijn lichaam niet langer nodig zou hebben en dus liet hij het aan de rand van de greppel liggen, maar bleef een ogenblik staan om naar zijn konijnen te kijken en te proberen te wennen aan het bijzondere gevoel dat kracht en snelheid onuitputtelijk uit hem in hun slanke jonge lichamen en gezonde zintuigen stroomden. “Je hoeft je over hen geen zorgen te maken”, zei zijn metgezel. “Zij komen er wel, en duizenden van ze. Als je meegaat zal ik je laten zien wat ik bedoel”  Hij bereikte met een enkele krachtige sprong de top van de berm. Hazelaar volgde hem en samen glipten ze weg, moeiteloos door het bos rennend waar de eerste pioenrozen begonnen te bloeien”
Ik hoop dat meneer Richard Adams even vredig is overleden. En dat ik zijn boek nog talloze malen zal mogen lezen.

De laatste tijd denk ik veel aan mijn oma. De moeder van mijn moeder, ze was al 72 toen ik geboren werd.
Dus in mijn ogen was mijn oma altijd al “heel oud”
Oma heette Antje. Ik ook, ik ben naar haar vernoemd.  Antje betekent ‘de lieflijke’ en dat gaf op sommige momenten in haar , en ook in mijn, leven de nodige hilariteit.  Oma was iemand die wist wat ze wou, en wat ze niet wou, en dat maakte ze kenbaar ook. En uiteraard niet altijd lieflijk, net zomin als ik dat doe. En als iemand dan ook nog eens op het verkeerde moment de nadruk legt op de betekenis van onze naam…. Vult u verder zelf maar in, haha.
Mijn opa overleed toen ik 2 jaar was, helaas heb ik geen herinneringen aan hem. Hij heette Laurens, ik ben ook naar hem vernoemd, Laurence.  Mijn zus is naar mijn andere oma vernoemd, mijn broer naar mijn andere opa, de ouders van mijn vader.  Dat ik de namen van beide ouders van mijn moeder kreeg, impliceerde al dat ik het laatste kind in ons gezin zou zijn, bedacht ik veel later.
In mijn herinneringen was in Leiderdorp dus alleen oma.  Ze woonde in een klein huisje, in de Dr van Rhijnstraat.  Het geboortehuis van mijn moeder, in een klein doodlopend  straatje, en alles was oud.
Een voorkamertje dat alleen gebruikt werd als ‘mooie kamer’,  een achterkamer met een tafel met stoelen eromheen.Een pluchen kleed op tafel, een kachel met een schouw waarop een tikkende pendule stond,  een houten kast met een kaststel erbovenop,  Perzische kleedjes op de houten vloer en een lamp boven de tafel.
Daarachter een keukentje, met een gasstel, een granieten aanrecht met een zwart/wit betegelde gootsteen, met daarboven een kraantje met een rubberen slangetje eraan. Er was alleen koud water, oma had geen geiser.  En het was tevens de enige kraan in het hele huis. Als er warm water nodig was, werd dat gekookt.
Ik ben vandaag nog in het openluchtmuseum in Warffum geweest, waar ik vergelijkbare kamertjes en keukentjes gezien heb.
Bij oma was, achter de keuken , nog een klein hokje met een toilet, die had wel een stortbak. Dat was ook werkelijk de enige luxe in het hele huisje.
Oma had geen koelkast, ze bewaarde haar spullen in de kelder en in de keukenkast.  Om de melk goed te houden kookte ze die keer op keer, zodat het op het laatst een gelige vloeistof was waarop een soort oogjes dreven, en door het koken verschenen er dikke vellen op.  Daar griezelde ik van. Maar verder vond ik het heel leuk dat alles zo ouderwets was.  De koffiemolen met de slinger, het tarwebrood  wat uit een doek gewikkeld werd als oma er zelf boterhammen van sneed, de klopper waar ik , op verjaardagen, slagroom mee mocht kloppen. Het duurde eindeloos om dat met de hand te doen, maar ik vond het leuk.
Mijn moeder vond het allemaal niet zo geweldig, ze gunde het haar moeder allemaal zoveel makkelijker en moderner! Als oma nou maar eens een geiser wilde, een douche, een wasmachine, een koelkast…Maar nee, niets van dat alles was nodig volgens oma, ze had het altijd zo gedaan en er was geen reden om met nieuwerwetse dingen te beginnen.
Als we bleven logeren, sliep ik met mijn zus in het houten ledikant wat mijn opa, die timmerman was, zelf gemaakt had. Er lag een gehaakte sprei op, door oma zelf gemaakt. Er stond zelfs een  porseleinen po onder, maar die gebruikten we niet. ‘sMorgens moesten we ons wassen bij het lampetstel, de waterkan was de avond tevoor al klaargezet. Ook in die tijd was dat al verschrikkelijk ouderwets, maar als kind voelde ik er een bepaalde romantiek bij.
Nu kan ik wel begrijpen dat mijn moeder die romantiek niet voelde, dat die zich ergerde dat we ons zo moesten behelpen.
Oma had grote teilen achter het huis, daar ving ze het regenwater in op. Dat gebruikte ze voor de was, altijd op de manier die ze als jong meisje al geleerd had, met het wasbord en de mangel.
Eigenlijk is het niet te geloven dat zij haar hele leven  vastgehouden heeft aan het leven zoals het in haar jonge jaren was.
Oma is heel lang zelfstandig blijven wonen, ze was al ver in de tachtig toen ze uiteindelijk naar een verzorgingshuis ging. En altijd heeft ze dus op diezelfde manier  geleefd, haar huishouden gedaan. Ik begrijp nu wel dat dat zorgelijk was voor mijn ouders, en voor haar andere kinderen. Maar ze wilde het zo, en ze leefde haar leven zoals zij dat wilde.
Je kan het eigenwijs noemen (en zo werd ze ook vaak genoemd!) , maar eigenlijk heb ik er nu bewondering voor.  Dat je zo jezelf kan zijn, wat je omgeving er ook van vindt, het is bijzonder.
Oma hield ook erg van breien en haken, ze heeft stapels spreien en kleedjes gehaakt in haar leven, en van alles gebreid.
Ik weet nog dat ik, toen ik 12 was, een vest van haar kreeg dat ze zelf gebreid had. En ik was stomverbaasd, want het was een heel leuk en modern vest, wat ik met veel plezier heb gedragen.  Oma en modern…. Dat paste heel niet bij elkaar, maar  ze was voor mij uit haar comfortzone gestapt.
Oma. Mijn oma. Ze was niet iemand die veel knuffelde. Maar wel altijd zo blij als ik kwam. Als ik haar een zoen gaf prikte ze.  Toen ik groot genoeg was om alleen met de trein naar haar toe te gaan, maakte het niet uit in welk jaargetijde ik kwam, ze  zei steevast: “Kind! Dat je helemaal hiernaartoe gekomen bent. En met dit weer!”   Alsof ik een reis naar Siberië  had ondernomen, in plaats van vanuit Hilversum naar Leiden met de trein en dan met de bus naar Leiderdorp.
En dan praatte ze altijd over vroeger, over toen mijn moeder nog klein was.
Oma is 91 geworden. En ze is zonder ziekbed op een nacht rustig heengegaan.
Ik was toen 18 jaar.  Toen ik, met mijn ouders, naar haar kamer ging in het verzorgingshuis, om haar te zien, zag ik een heel oude vrouw die haar leven geleefd had. Tot het einde aan toe. Er lag nog een halve appel omgekeerd  op een schoteltje, voor de volgende dag, er lag nog een breiwerk wat niet af was. Die twee dingen zijn me altijd bijgebleven , die hebben mij enorm ontroerd.
Twee stille kleine details van een leven dat voorbij was.
Ik was verdrietig maar ik had er ook vrede mee. Oma was oud en op een keer komt het afscheid.
Ik was blij dat ik nog zo lang een oma had mogen hebben.
Inmiddels zijn we 36 jaar  verder.  Er is zoveel gebeurd, mijn eigen moeder werd een heel oude oma en is er inmiddels ook niet meer.  En mijn oma werd iemand die vooral in mijn herinnering bestond.  Die wel eens ter sprake kwam bij mijn zus en mij als we het over handwerken hadden, die ik op foto’s zag die ik tegenkwam bij de nalatenschap van mijn moeder,  waar ik wel eens over vertelde tegen mijn eigen kinderen.

Een paar weken geleden was ik om een bepaalde reden, die er nu even niet zo toe doet, heel verdrietig.  Ik huilde en omdat er verder niemand in huis was voelde ik me heel erg alleen.
Het was echt ellendig.  En toen gebeurde er iets heel bijzonders.
Ik had echt al heel lang niet meer aan oma gedacht, maar ineens rook ik de eau-de –cologne die mijn oma altijd had.  Ik keek verwonderd op en zei: “oma?”  En op hetzelfde moment voelde ik dat ik niet meer alleen was. En ik voelde me getroost en rustig en hoefde niet meer te huilen.
Ik ben er van overtuigd dat oma even bij me is geweest, omdat ik het nodig had.
Wat een bijzondere ervaring was dat. Ik heb er over getwijfeld of ik dit zou opschrijven, zou vertellen.
Maar ik doe het wel, want het heeft me zo  blij gemaakt. En ieder mag ervan denken wat hij/zij wil, ik weet hoe het voelde.
En nu? Nu ben ik eigenlijk nog veel nieuwsgieriger geworden naar de persoon die mijn oma was.  Wie, wat, hoe ze was, ook voordat ik geboren werd.

Op internet heb ik de huwelijksakte van opa en oma gevonden:
En misschien kan ik nog meer te weten komen over de vrouw naar wie ik vernoemd ben.
De oma, die van mij hield en mij dat zelfs over de dood heen  heeft laten weten.